ပိုၼ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ၊ ဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်

ပိုၼ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ၊ ဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်

ၵႂၢမ်းၼမ်း
ထုင်းၵႂၢမ်းမီးဝႆႉဝႃႈ “ႁိူၼ်းတီႈယူႇ၊ ၵူႇတီႈၼွၼ်း၊ ၵွၼ်းတီႈၼင်ႈ ထုၵ်ႇလီ ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉ” ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ
လႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇ၊ ၽိင်ႈထုင်း၊ တီႈယူႇတၢၼ်းသဝ်းပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈႁဝ်း တေဢမ်ႇႁူင်ႈဢမ်ႇ ႁၢႆသေဢမ်ႇၵႃး ၼင်ႇႁိုဝ်သမ်ႉပေႃးတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈတိူဝ်းတွၼ်း ၶႅမ်ႉ လႅပ်ႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဢွၼ်ၵၼ် ပႂ်ႉပႃးၵုမ်းထိင်းယူႇယဝ်ႉ။
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉမၼ်းပဵၼ်ၵျွင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇသင်ႇၶႃႇ၊ တႃႇတၵႃႇၼႂ်းထုင်ႉၼႂ်းဝဵင်း(ၵုၼ်ႁဵင်)ႁဝ်းလႄႈ ထုၵ်ႇလီတႅမ်ႈ ပိုၼ်းမၼ်းသေ ပႂ်ႉပႃးၵုမ်းထိင်းဝႆႉ တႃႇၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းၶဝ် ၸိူဝ်းတေမႃး ဝၢႆးလင်ယူႇ။ ပႅၵ်ႉသမ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ် ယွၼ်ႉၵူၼ်းႁုႁၼ်ၸွမ်းမၼ်း တိုၵ်ႉမီး ယူႇလႄႈ လွင်ႈဝႃႈၵျွင်းလင်ၼႆႉ တႄႇတင်ႈမႃးမိူဝ်ႈလႂ်၊ ၽႂ်ဢွၼ်တႄႇတင်ႈ - ၼႆတႄႇၵွႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁုၵၼ်ယူႇသေတ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ပိုၼ်းသေ တႅမ်ႈဝႆႉ ၼႂ်ႈလိၵ်ႈၼႂ်းၽိုၼ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇမီး။  ၵွပ်ႈဢမ်ႇပႆႇမီးလႄႈ ဝၢႆး မႃး ပေႃးၽူႈၸိူဝ်းဢၼ်ႁုၸွမ်းၶဝ် ဢမ်ႇမီးယဝ်ႉၸိုင် တႃႇတေႁႃတွင်ႈထၢမ် ၵေႃႈ တေယၢပ်ႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလႄႈ ပိုၼ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ  ဝၢႆးမႃး ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇႁူင်ႈဢမ်ႇႁၢႆ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းၶဝ် ၸိူဝ်းဢၼ် တေမႃးဝၢႆးလင် ပေႃးတေဢမ်ႇလႆႈၵႂင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈၽူႈဢႃႇယုယႂ်ႇ ၸိူဝ်းႁုၼႃႈႁၼ်လင်ၶဝ် တိုၵ်ႉမီးယူႇၼႆႉ ၸင်ႇလႆႈတွင်ႈထၢမ်ၶဝ်ၸဝ်ႈသေ တႅမ်ႈတၢင်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
တီႈတင်ႈသဝ်း
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ တင်ႈသဝ်းဝႆႉ ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ် ႁဵင်ၼႆႉ ၸႅၵ်ႇဝႆႉပွၵ်ႉမၼ်း ႁႃႈပွၵ်ႉသေ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ သမ်ႉမီးဝႆႉၼႂ်း ပွၵ်ႉသၢမ်ယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉသဵၼ်ႈတၢင်းလူင်(သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃး) တူၼ်ႈတီႈ+ၵဵင်းတုင် လတ်းၶဝ်ႈၵႄႈမၼ်းဝႆႉလႄႈ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉၽၢႆႇၸၢၼ်းတၢင်းယဝ်ႉ၊ တင်ႈသဝ်းဝႆႉ ၼိူဝ်လွႆၽၢႆႇၸၢၼ်းတၢင်းသေ တေႃႇၼႃႈၵၼ်တင်းၵုင်းႁၢၼ်(ၵုင်းယႄး)ၶဝ် ဢၼ်မီးၼိူဝ်လွႆၽၢႆႇႁွင်ႇတၢင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ပေႃးယူႇတီႈၵၢတ်ႇလူင် လႄႈ ႁူင်း ႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်သေ မုင်ႈတူၺ်းၸိုင် မီးၽၢႆႇတူၵ်းယဝ်ႉ။ ၽၢႆႇၸၢၼ်းသမ်ႉ မီးဝႆႉ တႃႈၼမ်ႉဝိုၼ်းသိမ်ႇ(ၼမ်ႉပၢင်)ယဝ်ႉ။ ၼႃႈတၢင်းတူၵ်းသမ်ႉ မီးဝႆႉ ၵျွင်းသုၶိတႃႇရူင်ႇယဝ်ႉ။

ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉ
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ မီးၸိုဝ်ႈလၢႆ  ꧦမဵဝ်း ဢၼ်ပီႈၼွင်ႉၵုၼ်ႁဵင်ၶဝ် ဢွၼ် ၵၼ်ႁူႉဝႆႉယူႇ။ မိူဝ်ႈတႄႇတင်ႈမၼ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ ၵျွင်းဢွင်ႇ မင်ႇၵလႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၵျွင်းဢၼ်မီးၼိူဝ်လွႆလႄႈ ၵူၼ်းၼႂ်းထုင်ႉ ၵုၼ်ႁဵင်ၶဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵျွင်းလွႆ ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ၵျွင်း ဢၼ်မီးဝႆႉၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ဝဵင်းလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵျွင်းဝဵင်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵျွင်းဢၼ်မီးၼႂ်းဝဵင်း ၸဵတ်းၵျွင်း ၼၼ်ႉ ဢဝ် ဝၢင်းၵျွင်းမၼ်းဝႃႈၵေႃႈလီ၊ ဢဝ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းမၼ်း (မိူဝ်ႈလဵဝ်)ဝႃႈၵေႃႈလီ၊ ဢဝ်ႁူင်းထမ်းမၼ်းဝႃႈၵေႃႈလီ ယွၼ်ႉမၼ်းယႂ်ႇလိူဝ်ပိူၼ်ႈလႄႈ ၵျွင်းလူင် ၼႆၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉယဝ်ႉ။ ပၢင်ပွႆးယႂ်ႇလူင်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် ၼႆႉ ယွၼ်ႉလႆႈၸတ်းႁဵတ်း တီႈၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉလႄႈ ၵျွင်းငဝ်ႈဝဵင်း ၼႆ ၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။
ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈလမ်ႇလွင်ႈ တႃႇၼႂ်းဝဵင်း/ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပဵၼ်ထႃႇၼတၢၼ်းႁဵင်း တီႈႁဵတ်းပွႆးယႂ်ႇ လၢမ်းလူင်လႄႈ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵျွင်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ၊ ၵျွင်းငဝ်ႈဝဵင်း တႃႇဝဵင်း ၵုၼ်ႁဵင်ယဝ်ႉ။ ပၢင်ပွႆးတႅမ်ႈတွပ်ႇၶူၼ်ႉၶႆႈလိၵ်ႈ ပရိယတ်ႉတိသတ်ႉထမ်ႇမ ပႃႇလၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၵေႃႈ ၸတ်းႁဵတ်းတီႈၼႆႈ ၵူႈပီယဝ်ႉ။ ဢၼ်တေၽႅဝ်ၼႆႉ ပဵၼ် ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်သိပ်းႁႃႈယဝ်ႉ။ ပၢင်ပွႆးလွတ်ႈႁေႃးပထၢၼ်းပႃႇလိၸဝ်ႈ ဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း တီႈၼႆႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ယဝ်ႉၵွႃႇ ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်သိပ်းႁႃႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ပွႆးပီမႂ်ႇတႆး ၼႂ်းဝဵင်း ၵုၼ်ႁဵင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈၼႆႈ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ပွႆးၽြႃးလူင်း မိူင်းဢၼ်ႁဵတ်းမႃးယူႇၵူႈပီ  ꧦ ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၼႆႉၵေႃႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မႃးတုမ်ၵၼ် တီႈၵျွင်းၼႆႉသေ တႄႇလူင်းႁပ်ႉတုင်းဢဝ် ၶူဝ်းလူႇ တၵႃႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢင်ပွႆးမႁႃႇတုၵ်ႈၵေႃႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ဢွၼ်ၵၼ်မႃး တုမ်ၵၼ်တီႈၼႆႈသေ တၵႃႇၸဝ်ႈတႃႇၼၶဝ် မႃးႁပ်ႉပၢင်းဢဝ်တီႈၼႆႈ မိူဝ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ပၢင်းပွႆးမႁႃႇတုၵ်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၵွႃႇ ၼႂ်း ပီ 1375 ၼီႈ မိူဝ်ႈလိူၼ်သိပ်းလွင်ႈပႅတ်ႇၶမ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈၵမ်းသိပ်းပႅတ်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆး ဢွၵ်ႇဝႃႇဢွၵ်ႇသႃ လႄႈသင်၊ ဝၢႆးပီမႂ်ႇလိူၼ်ႁႃႈလႄႈသင် ၼိုင်ႈပီသွင်ပွၵ်ႈ ဢၼ်သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် ႁဵတ်းပၢင်ပွႆးၵၼ်ႇတေႃးသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၵၼ်ႇတေႃး ၸဝ်ႈသြႃႇၼင်ႈၵၢၼ်ႇ ၼင်ႈၵျွင်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးတုမ်ၵၼ်ႁဵတ်း တီႈၼႆႈၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼႆႉဢမ်ႇၵႃး သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ်လႄႈသင်၊ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၶဝ်လႄႈသင် ပေႃးမီးလွင်ႈ တၢင်းသေသမ်ႇသေပိူင် လူဝ်ႇဢုပ်ႇၵၼ်ၸိုင် ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ၵုမ် တီႈၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ၼႆႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပဵၼ် တီႈႁဵတ်းပွႆးယႂ်ႇ လၢမ်းလူင်၊ ပဵၼ်တီႈသင်ႇၶႃႇလႄႈတၵႃႇ ၼႂ်းဝဵင်း/ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် တုမ် ၵၼ် ၼင်ႇလၢတ်ႈၼႄမႃးၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ၸင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈလမ်ႇလွင်ႈ၊ ပဵၼ်ၵျွင်းငဝ်ႈဝဵင်း တႃႇဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ယဝ်ႉ။   
ပီၵေႃႇတင်ႈ
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ တႄႇၵေႃႇတင်ႈပူၵ်းပွင် မိူဝ်ႈပီၵေႃးၸႃႇ-1331 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈၵျွင်းဝဵင်းၼၢင်းသေ ၶၢႆႉမႃးၵေႃႇတင်ႈယဝ်ႉ။ ၵျွင်း ဝဵင်းၼၢင်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးၼိူဝ်ၵုင်းလွႆဢွၼ်ႇ  ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼမ်ႉပၢင်ယဝ်ႉ(မိူဝ်ႈလဵဝ် ပဵၼ်တီႈၵျွင်းထမ်ႇမပႃႇလၸိတ်ႉတသုၶ၊ ၵုင်းလွႆၼႆႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပဵၼ် တီႈပိူၼ်ႈဝႆႉၸၢၵ်ႈထႆ  တႃႇႁဵတ်းၶူဝ်ၼမ်ႉပၢင်လႄႈ “ၵျွင်းၸႅတ်ႉၵူင်း” ၼႆၵေႃႈႁွင်ႉယဝ်ႉ။) ပဵၼ်ၵျွင်းဢၼ်ၵျၢင်ႉၵမ် ႁဵတ်းၸွမ်း ၽိင်ႈထုင်း ၵိူင်းသင်ႇၶယူၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် တေမႃးႁဵတ်းၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉပၢင်သေ တေ ထုၺ်တၢင်းၵႃးလတ်းၵွႃႇသိုဝ်ႈ တီႈမီးၵျွင်းၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆႉမႃးၵေႃႇတင်ႈတီႈမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉဝႃႈ ၽွင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ် မႃးၶွၼ်ႈယူႇ ၽၢႆႇတူၵ်းပၢင်တိၵ်း  ꧦသေ ၽၢႆႇတူၵ်း ပၢင်ၼႆႉ ၵူၼ်းၵိုၼ်းလိူဝ် ၽၢႆႇဢွၵ်ႇပၢင်လႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၶၢႆႉၵျွင်းမႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈထဵၼ်ၼင်ႈၵျွင်းဝဵင်းၼၢင်း ၽွင်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇ မႁႃႇၸေႇယ (ၸဝ်ႈသြႃႇမႁႃႇၸႆး) ယဝ်ႉ။
ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လႄႈတၵႃႇၶၢမ်ႇငဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈ
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ မိူဝ်ႈတေလုၵ်ႉတီႈ ၵျွင်းဝဵင်းၼၢင်းသေ မႃးတႄႇ တင်ႈ တီႈမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉဢွၼ်လိူၵ်ႈဢွင်ႈတီႈမၼ်း၊ ၵေႃႉဢွၼ် မႃးတႄႇတင်ႈမၼ်း ပဵၼ် ပူဝ်ႇမူးၵျီးလမေႃႇသေ တၵႃႇသတ်ႉထႃးၶၢမ်ႇငဝ်ႈ မၼ်း သမ်ႉပဵၼ် ပေႃႈထဝ်ႈလွႆထႃး ပဵၼ်ငဝ်ႈ ႁူမ်ႈၶဝ်ႈပႃး တၵႃႇသတ်ႉထႃး ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် ၽွင်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တၢင်းၵႂၢင်ႈၼႃႈလိၼ်
ဝၢင်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ႁပ်ႉတုင်းဢဝ် ၶေႃႈမဵတ်ႉတႃႇ ၸဝ်ႈသြႃႇလူင် ဢၵ်ႉၵသေႇၼ(သတ်ႉထမ်ႇမၸေႃးတိၵထၸ) လႄႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်း တၢင်ႇထိုင် ၸုမ်းၵေႃးပၵၶဝ်သေ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇတႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ် ၶဝ်မႃးတႅၵ်ႈမိူဝ်ႈ 30/08/2007 ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းပိူင်မၼ်းဝႆႉယူႇ။ တၢင်း ၵႂၢင်ႈမၼ်း မီးယူႇ (11.714) ဢေႇၵ ယဝ်ႉ။(ၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ သြႃႇၸဝ်ႈသိုဝ်ႉဝႆႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တၵႃႇၶဝ်လူႇတၢၼ်းယဝ်ႉ။) 
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ လႄႈ သြႃႇၸဝ်ႈဢၵ်ႉၵသေႇၼ
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ တႄႇတင်ႈပူၵ်းႁဵတ်း မိူဝ်ႈပီ - 1331 ၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈလဵဝ် (ပီ1375) ၼႆႉ ဢႃႇယုႁိုင်ယၢဝ်း မီးသီႇသိပ်းႁႃႈပီယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ထႆၼႃႈလိၼ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵျွင်း တႃႇယူႇသဝ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈလီငၢမ်း မိူဝ်ႈတၵႃႇ ၶဝ် ပၢင်းဢဝ်သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် တီႈၵျွင်းဝဵင်းၼၢင်း ၶၢႆႉမႃးယူႇသဝ်းတီႈ ၵျွင်း ဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇၼင်ႈၵျွင်းဝဵင်းၼၢင်း ၽွင်း မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ(ၸဝ်ႈသြႃႇမႁႃႇၸႆး)ၵေႃႈ ယေႃးၶိင်းမႃးဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼင်ႈ ၵျွင်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢႃႇယုမၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈယႂ်ႇ၊ တၢင်းပဵၼ်ၵေႃႈၸပ်းမႃး မီး မႃးဝႆႉၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ဢမ်ႇပေႃးလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇတၵႃႇ ၶဝ် ၽၢႆႇမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ၼႆလႄႈ ၵၢၼ်ၵုမ်းထိင်းၼႃႈၵၢၼ်ႇ တႃ ၵျွင်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ၸင်ႇဢၢပ်ႈပၼ် သြႃႇၸဝ်ႈဢၵ်ႉၵသေႇၼ ဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵူႈပိူင်  ꧦသေယဝ်ႉ ယူႇသဝ်းၵွႃႇ တေႃႇပေႃးၶဝ်ႈသူၼ် မၢၵ်ႇႁၢၵ်ႈၶမ်းၵွႃႇ မိူဝ်ႈပီ - 1345၊ မိူဝ်ႈဢႃႇယုၸဝ်ႈလႆႈ 79 ပီ၊ ဝႃႇၸဝ်ႈလႆႈ 29 ဝႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
သြႃႇၸဝ်ႈဢၵ်ႉၵသေႇၼၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈၵျွင်းလူင်ဝဵင်းၼၢင်း ၶၢႆႉမႃးယူႇ တီႈၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ၸွမ်းသြႃႇၸဝ်ႈမႁႃႇၸႆး မိူဝ်ႈပီ-1332 ၼၼ်ႉ ၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းဢႃႇယုတိုၵ်ႉမီး သၢမ်သိပ်းသွင် ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈတႄႇၶၢႆႉမႃးၼၼ်ႉ သင်ႇၶႃႇမီးသၢဝ်းတူၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ဢွၼ်ၵၼ် မႃးႁဵတ်းပွႆးသၢင်ႇလွင်းသေ သၢင်ႇလွင်းမီးယူႇပႅတ်ႇသိပ်းပႃး  ၼႆယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေၶၢႆႉမႃးယူႇတီႈမႂ်ႇ ၵျွင်းမႂ်ႇယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈသြႃႇဢၵ်ႉၵသေႇၼ ဢၼ်ယၢမ်ႈ လႆႈဢွၵ်ႇသွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တၢင်ႇဝဵင်းမႃး ႁိုင်ၶၢဝ်းတၢင်းၸဵတ်း ပီၼၼ်ႉ ၶတ်းၸႂ်ၽုၺ်ႇတိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈသေ ၽၢႆႇၼိုင်ႈ ပူင်သွၼ်လိၵ်ႈ ပၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ် ၽၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉ ပူၵ်းပွင်ၼႃႈၵၢၼ်ႇတႃၵျွင်း မႃး တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႂ်းဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် မီးပၢင်ပွႆးၶူၼ်ႉၶႆႈ တႅမ်ႈတွပ်ႇလိၵ်ႈ ၊ မီးပၢင်ပွႆးၽြႃးလူင်းမိူင်း၊ မီးပၢင်ပွႆးပထၢၼ်း၊ မီးပၢင်ၼင်ႈ တြႃးဝိပတ်ႉသၼႃႇ တႄႇၵွႃႇ ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းယူႇ ၼႂ်းဝဵင်းႁဝ်းမိူဝ်ႈ လဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ တၢင်းၶတ်းၸႂ်ဢွၼ်ႁူဝ်ထူဝ်းၼႃႈ သြႃႇၸဝ်ႈလူင် ယဝ်ႉ။ ၼင်ႇႁိုဝ် သင်ႇၶႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈ လႄႈ ပေႃႈသိၼ်မႄႈသိၼ်ၶဝ် ၸိူဝ်းမႃး ၵမ်သိၼ်ၼွၼ်းၵျွင်း ၽွင်းၼႂ်းဝႃႇ သမ်ႉပေႃးတေလႆႈယူႇငၢမ်း ၶျၢမ်းသႃႇ ၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းဢွၼ်ႁူဝ်၊ ပၼ်ႁႅင်း တိုၵ်းသူၼ်းတၵႃႇၸဝ်ႈတႃႇၼ ၶဝ်ၵေႃႇသၢင်ႈၵျွင်း၊ ၸရွပ်ႈသႃလႃးဝႆႉ ၼႂ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ တင်း ၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်၊ လွင်ႈလိူမ်ႈလႆႇမူတ်းသႂ်၊ လွင်ႈတီႈ ယူႇတၢၼ်းသဝ်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈ၊ လွင်ႈမီးၼမ်ႉတႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း  တဵမ်ထူၼ်ႈလူမ် ၸႂ်၊ လွင်ႈၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ဢွင်ႇလိၵ်ႈဢွင်ႇၸၼ်ႉ ၼႂ်း မိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းမီးမႃးၼႂ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ၼင်ႇတေႃႈလဵဝ် တႄႇၵွႃႇၸိူဝ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ တၢင်းၶတ်းၸႂ်၊ တၢင်းပၼ်ႁႅင်းသြႃႇၸဝ်ႈလူင်ယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းၼုမ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလိၵ်ႈဢၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇတီႈၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ
ၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇၼႆႉ ဝၢႆးတႄႇတင်ႈသေ သြႃႇၸဝ်ႈဢၵ်ႉၵသေႇၼ မႃး ၵုမ်းၵမ်ပူၵ်းပွင် ပိုတ်ႇပဵၼ်တိူၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၵႃႈၼင်ႇပွင်ပဵၼ် လႆႈ တၢမ်တူဝ်သြႃႇၸဝ်ႈၵေႃႈ ပူင်သွၼ်ပၼ်သေ ၸဝ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်ၺၢၼ်ႇ ၸႅဝ်ႈလႅတ်းၽၢႆၼၼ်ႉ သြႃႇၸဝ်ႈႁဝ်း ပၼ်လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်ပတ်ႉၸေးသီႇပိူင် သေ ဢွၼ်ဢဝ်ၵွႃႇသူင်ထိုင် တီႈဝဵင်းယႂ်ႇဝဵင်းလူင်သေ တိုၵ်းသူၼ်းပၼ် ႁႅင်းႁႂ်ႈသိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ် တၢင်းမေႃထႅင်ႈယူႇ။ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၶတ်းၸႂ်ၸိူင်ႉ ၼၼ်သေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းသီႇသိပ်းႁႃႈပီ ၸဝ်ႈဢၼ်ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉလိၵ်ႈ ၸၼ်ႉသုင် လႄႈ ၸဝ်ႈဢၼ်လႆႈၸုမ်ႈလႆႈၶူးၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ၽုတ်းပေႃႇမႃးမီးမႃး ၼင်ႇၼႄဝႆႉႁူဝ်ႁုပ်ႈမၼ်းတီႈတႂ်ႈၼႆႉယူႇ။ 
1. ၸဝ်ႈဢၼ်လႆႈၸုမ်ႈၶူး တၵ်ၵသီလꩪမ်မႃၸရိယ B.A (Buddhism) တီႈၸၼ်ႉၸွမ် ပရိယတ်ႉတိသႃႇသၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း(တႃႈၵုင်ႈ) (1) ပႃး၊
2. ၸဝ်ႈဢၼ်ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈၶူး သႃသၼꩪꩡꩪမ်မႃၸရိယ (1) ပႃး၊
3. ၸုမ်ႈၶူးပရိယတ်တိသၻ်ꩪမ်မပႃလꩪမ်မႃၸရိယ(1)ပႃး၊
4. ၸဝ်ႈဢၼ်ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈၶူး B.A, M.A တီႈမိူင်းသီႇရိလင်ႇၵႃႇ (4)ပႃး၊
5. ၸဝ်ႈဢၼ်ဢွင်ႇပူၼ်ႉၸၼ်ႉလူင် (ပထမၵျီးတၢၼ်း) (12) ပႃး၊
6. ၸဝ်ႈဢၼ်ႁပ်ႉလႆႈၸုမ်ႈၶူး B.A တီႈၸၼ်ႉၸွမ် မႁႃႇၸူႇလူင်ၶွၼ်း၊  မိူင်းထႆး (2) ပႃး။
7.    ၸဝ်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉႁဵၼ်းတီႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပုတ်ႉထမိူင်းတႆး ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး(1)ပႃး
ႁူင်းသဝ်းၼႂ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ
မိူဝ်ႈလဵဝ် (ပီ-1375) ၼႂ်းဝၢင်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ႁူင်းသဝ်း (Building) မီးယူႇ (17) လင် ၼင်ႇတီႈတႂ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ -
1. ႁူင်းထမ်း (ထမ်ႇမႃႇရူင်ႇ)
2. ၵျွင်းပုပ်ႉပႃႇရူင်ႇ (သွင်ၸၼ်ႉ)
3. ၵျွင်းသုင်းသွမ်း
4. ၸရွပ်ႈၵဝ်ႈႁွင်ႈ
5. ၵျွင်းသိမ်ႇ
6. ၵျွင်းဢႃႇၵၼ်ႇတု (သွင်ၸၼ်ႉ)
7. ၵျွင်းပတ်ႉသိမႃႇရူင်ႇ(သွင်ၸၼ်ႉ)
8. ၵျွင်းထေႇရႃႇဝႃႇသ(သွင်ၸၼ်ႉ)
9. ၸရွပ်ႈမႄႈလွႆငႃးသူႇ
10. ၵျွင်းဢုတ်ႉတရႃႇရူင်ႇ(သွင်ၸၼ်ႉ)
11. ၵျွင်းပီၵွၼ်းသႅင်(သွင်ၸၼ်ႉ)
12. ၸရွပ်ႈၵွင်းမူး
13. ၸရွပ်ႈလုင်းၸၢင်ႈၶမ်းပၼ်ႇတိ
14. ၵျွင်းထမ်ႇမသုၶ(သၢမ်ၸၼ်ႉ)
15. ၵျွင်းမႁႃႇၵၼ်ႇထႃႇရူင်ႇ(သွင်ၸၼ်ႉ)
16. ၵျွင်းၽႆး
17. ၵျွင်းၽႆး(2)
18. ၵျွင်းသၢမ်ၸၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၶေႃႈၶွတ်ႇယွတ်ႈ
ပိုၼ်းၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ ဢၼ်တႅမ်ႈၼႄမႃးပႃႈၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵေႃႈ လႆႈတွင်ႈထၢမ် တမ်ႈတီႈၽူႈဢႃႇယုယႂ်ႇၶဝ် ဢၼ်ႁုၼႃႈႁၼ်လင်ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉသေ တႅမ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ လႆႈလူဢၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ လွင်ႈၵျွင်းဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ သေ ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းတေလႆႈ တၢင်းႁုၵွႃႇၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵျွင်းဢွင်ႇ မင်ႇၵလႃႇ - တႄႇမႃးမိူဝ်ႈလႂ်၊ ၵွပ်ႈသင် လႆႈမႃးတႄႇတင်ႈတီႈမိူဝ်ႈလဵဝ်၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃး ၼင်ႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႉဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ပူၵ်းပွင်မႃး၊ မၼ်းပဵၼ်တီႈလမ်ႇလွင်ႈတႃႇ သင်ႇၶႃႇလႄႈ တၵႃႇၼႂ်းၸႄႈ ဝဵင်းၸိူင်ႉႁိုဝ် တႄႇၵွႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ - ၼႆယုမ်ႇယမ်ယူႇ။ တႄႇၼႆႉၵွႃႇ ၼႃႈ ႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း မေႃတႅမ်ႈဝႆႉပိုၼ်း ဝၢၼ်ႈ၊ ဝဵင်း၊ မိူင်း၊ ပိူင်ပဵၼ်ၼႂ်းၼႃႈတီႈ လႄႈ တီႈယူႇတၢၼ်းသဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႆႉ တႃႇၽူႈတေ မႃးဝၢႆးလင်ၶဝ်သေၵမ်း။

တႅမ်ႈပိုၼ်း-ၸဝ်ႈၶူးၸတိလႃႇၽိပႃႇလ (သႃႇသၼထၸထမ်ႇမႃႇၸရိယ၊ B.A, M.A (Sri Lanka)

ဢဝ်မႃးၼႂ်းပပ်ႉပီၵွၼ်းသႅင် သြႃႇၸဝ်ႈလူင်ဢၵ်ႉၵသေႇၼ ဝတ်ႉဢွင်ႇမင်ႇၵလႃႇ။

ၽူႈတႅမ်ႈတၢင်ႇၼႂ်းဝႅပ်ႉသၢႆႉ-ၸဝ်ႈၶူးပိၼ်ႇတေႃးလ တႆးၼုမ်ႇ